Kościół ucieczkowy (wyznania Schwenckfeldystów)

Kacper Schwenckfeld (1489- 1546), to ciekawa, acz zapomniana postać dolnośląskiej krainy. W odróżnieniu od współczesnemu mu Marcinowi Lutrowi (1483- 1546) nigdy duchownym nie był, choć doprowadził bodaj do pierwszej secesji w kościele luterańskim. Urodził się w Osieku k/ Lubina, studiował teologię na frankfurckim uniwersytecie (n/Odrą), gdzie, jak również podczas późniejszego pobytu w Wittenberdze, zetknął się z naukami dra Lutra. Po powrocie na legnicki dwór Fryderyka II, będąc tam radcą, rozpoczął szerzenie nauk Lutra. To właśnie w tym czasie katedra św. Piotra i Pawła przeszła w ręce luteranów, a sam Schwenckfeld organizuje protestancki uniwersytet legnicki. Późniejsze zdarzenia, o których długo by pisać, powodują odejście dolnośląskiego reformatora z dworu księcia, zakończone emigracją do Strasburga ( głównym powodem były różnice doktrynalne dot. tajemnicy przeistoczenia, a także pojmowania zagadnienia wolnej woli i łaski). Grupa jego wyznawców osiada się w Twardocicach, gdzie budują prezentowany tu kościół. Są cały czas szykanowani, tak przez luteranów, jak i katolików. W lutym 1726 opuszczają Twardocice, przenosząc się do Zgorzelca, skąd, pod groźbą jezuickich prześladowań, w kwietniu 1734 r. emigrują do Holandii, a stamtąd pod opieką innych luterańskich dysydentów, menonitów, emigrują na stałe do Ameryki. Do dziś, potomkowie 176 dolnośląskich uciekinierów, mieszkają w miasteczku Salford, w Pensylwanii. Schwenkfelderzy mają w USA swój kościół nazwany Schwenkfelder Church, a wszystkie dzieła teologiczne i myśli swego reformatora wydali w 19 tomach, które łącznie liczą 18 tys. stron. Pielęgnują przy tym swe dolnośląskie korzenie, posługując się w liturgii starodawnym śląskim dialektem. Pod Filadelfią ( w Pennsburgu) powstało centrum ich kultury pod nazwą Schwenkfelder Library - Heritage Center, gdzie podziwiać można niezwykłe grafiki, książki i publikacje Schwenkfelderów, a także bogato zdobione dokumenty: akty chrztu, świadectwa małżeństwa, zgonów i inne dokumenty z dolnośląskiej przeszłości.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

  • Grabdenkmal für Herrn Christoph Friedrich, Freiherrn von Braun auf Nieder-Harpersdorf + 1735 und seine Gemahlin Anna Maria, geborene Freiin von Schaffgotsch aus dem Hause Plackwitz, beide in Lebensgröße als Hochreliefs darstellend.
  • Drei reichgeschmückte, auf Löwen und Adlern ruhende Steinsärge, an denen Farben spuren erkennbar sind; für die Familie von Hoberg in Armenruh. Bezeichnet G(ottfried) F L(inke) sculpt. 1737 bzw. 1727.
  • Einige Grabsteine in Barockformen.

- Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Liegnitz - im amtlichem Auftrage bearbeitet von Hans Lutsch. Breslau 1891. -

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

  • 1735. Braun, A. Mar., geb. Bar. Schaffgotsch, gest. 1732.
  • 1735. Braun, Chr. Fr., Frhr. v., auf Ndr. Harpersdorf.
  • 1739. Hoffmann, Gottfried, Chirurgus.
  • 1750. Kühn, Gottfr., Diakonus.
  • 1752. Kahl, Christ., Mag., Pastor.
  • 1759. Neander, Joh. San., Pastor.
  • 1781. Braun, Fräul. Joh. Elis., geb. Bar. v.

- Schlesiens Grab-Denkmale und Grab-Inschriften. Graf Hoverden'schen Sammlung - Breslau 1870-72. -

Pomnik schwenckfeldystów

               
               
               

"W tym miejscu spoczywają w bogu wierni Schwenckfelderowie pochowani w latach 1720-1740 pomnik ten ufundowali w 1863 r. mieszkający w Ameryce północnej ziomkowie z Proboszczowa, Twardocic, Dłużca i Bielanki"
Taki oto napis widnieje na tym pomniku, który został w 2001 roku odrestaurowany a w 2003 roku poświęcony. Aby zrozumieć fakt chowania zmarłych przy "bydlęcej drodze" należy przybliżyć życie tej grupy wyznaniowej w tamtych latach.
Caspar Schwenckfeld von Ossig (1489-1561) niemiecki szlachcic ze Śląska. Przewodniczył grupie, która nazwała siebie „Wyznawcy Chwały Chrystusa” podczas Reformacji Protestanckiej. Budowali chrześcijańskie wspólnoty z każdym, kto przyjął Jezusa Chrystusa do swego życia jako Pana i Zbawiciela oraz żył tak, aby jego wiara była rzeczywistością dnia codziennego. W latach 1731-1737 ich potomkowie i naśladowcy tzw, Schwenkfeldyści uciekli z powodu prześladowań religijnych na Śląsku i osiedlili się w południowo-wschodniej Pensylwanii.
"Posługa nauczania naszego Kościoła opiera się na wierze w Boga jako Niebiańskiego Ojca, w Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela, i w Ducha Świętego jako Ożywiciela. Ponadto opiera się na zrozumieniu, że Biblia jest Bożym Słowem w formie pisemnej. Nasze nauczanie jest zgodne z Credo Apostołów, a wyznanie wiary wiernie odzwierciedla najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej."
Caspar Schwenckfeld podkreśla o doświadczeniu w sercu chrześcijańskiej prawdy, która ma być widoczna w zmianie życia i rozwoju osobistej relacji z Jezusem Chrystusem. Podkreśla więc potrzebę progresu w swojej duchowej podróży. Tym zajmuje się nasza posługa nauczania, aby te prawdy były realnością w życiu chrześcijan.
Od momentu osiedlenia się Schwenkfeldystów w Twardocicach i najbliższej okolicy w pierwszej połowie XVI wieku na terenie Księstwa Legnickiego mogli zapuścić korzenie i żyć we względnym pokoju z pozostałymi mieszkańcami księstwa, którzy w większości byli luteranami. Książę piastowski Fryderyk II Legnicki zwany „Wielkim” stał się wyznawcą luteranizmu, a Kościół Luterański uznany został za kościół państwowy w granicach księstwa.
Pod koniec XVI wieku na terenie księstwa legnickiego istniało 91 gmin kościoła luterańskiego i 2 gminy rzymskokatolickie. Schwenkfeldyści nie wznosili w tamtym okresie budynków kościelnych, wspólnie spotykali się po domach na grupy biblijne i modlitewne. Po zakończeniu Wojny XXX letniej (1618-1648) ewangeliccy książęta legniccy zapewniali w dalszym ciągu wolność wyznania, mimo że księstwo po tej wojnie znalazło się w granicach rzymskokatolickiej monarchii Habsburskiej. Od księcia Jerzego Rudolfa (1595-1653) i jego brata Jana Christiana dynastia książąt piastowskich stała się wyznawcami kalwinizmu (Kościół Reformowany). Sytuacja uległa zmianie gdy zbyt wcześnie zmarł (może skrócono) ostatni piastowski władca księstwa Jerzy IV Wilhelm (1660-1675) w wieku 15 lat, także wyznawca kalwinizmu. W wyniku braku męskiego potomka władza na księstwem przeszła w ręce cesarza Leopolda I Habsburga jako domena. Nikomu z najbliższej rodziny także nie pozwolono na przejęcie władzy. Od 1676 roku rozpoczął on prowadzić przyspieszone działania rekatolizacji (tzw. kontrreformacji) księstwa. W ten sposób kontynuował działania swojego ojca Ferdynada III Habsburga oraz dziadka Ferdynanada II Habsburga na terenie cesarstwa. Pierwsi jezuici przybywają do stolicy księstwa Legnicy w 1689 roku.
Z rozkazu cesarza Karola VI Habsburga (1685-1740) powołano w 1719 misję jezuicką w Twardocicach celem rekatolizacji Schwenkfeldystów. O powołaniu informuje nas inskrypcja fundacyjna nad portalem wejściowym kościoła rzymskokatolickiego w tej miejscowości. W tym okresie zamieszkuje ten rejon około 1500 Schwenkfeldystów.
W centrum wsi koło budynku świetlicy wiejskiej znajduje się tablica informacyjna. Dowiadujemy się z zawartych na niej informacji, że przybyli jezuici to Johan Milan i Karl Regent, a prowadzone przez nich prześladowania religijne z udziałem władzy cesarskiej odniosły skutek. Do wymienionych form należało: nawracanie „dobrym słowem”, nakładanie kar finansowych za nieobecność na „naukach misyjnych”, kary więzienia, zaprzęganie do wozów w formie zwierząt pociągowych, udzielanie ślubów jedynie rzymskokatolickich, przymusowe chrzczenie niemowląt w obrządku rzymskokatolickim, czy zakaz pochówku zmarłych na lokalnym cmentarzu w obrządku chrześcijańskim.
Schwenkfeldyści zmuszeni zostali do pochówku swoich zmarłych na polu, gdzie chowano kryminalistów czy zdechłe zwierzęta. Ten proceder był jednym z haniebnych poniżeń jakie musieli znosić. Nikt z rodziny, przyjaciół czy sąsiadów nie mógł uczestniczyć w pogrzebie. Pochówek mógł odbyć się tylko w nocy. W okresie dwudziestu lat pochowano około 200 osób. W ciągu tego okresu przedstawiciele Schwenkfeldystów złożyli 17 petycji do cesarza w Wiedniu z prośbami o zaprzestanie prześladowań i zachowanie tolerancji religijnej. Wszystkie zostały zignorowane. Ostatnia petycja została złożona 28 lipca 1725 roku. W odpowiedzi cesarz wydał ostateczną decyzję w dniu 30 lipca 1725 roku, której treścią było zwiększenie surowości prześladowań wobec Schwenkfeldystów, aby osiągnąć zamierzony cel „ewangelizacji”.
Prześladowania religijne ustały na terenie Dolnego Śląska w 1740 roku w wyniku wojen śląskich i przejęcia przez Prusy.

Zamknij okno